Dziecięca wytrwałość

„Co należy zrobić po upadku? To, co robią dzieci: podnieść się.”

Aldous Huxley

Dziecko przychodząc na świat nie ma w sobie żadnych ograniczeń. Jest ciekawe świata, rządne wiedzy i bardzo wytrwałe. Bada każdy napotkany przedmiot wkładając go do buzi. Sprawdza jego smak, twardość i kształt. Uczy się poprzez odbieranie bodźców zewnętrznych. A nauka ta postępuje niezmiernie szybko. Kiedy zaczyna raczkować i napotka przeszkodę, próbuje ja obejść. Kiedy chce coś dostać, najpierw próbuje samo po to sięgnąć, a kiedy okazuje się to niemożliwe, daje znać dorosłym, co jest jego celem. Próbuje i w wielu przypadkach osiąga cel. Dziecko z reguły wie czego chce, a potem wytrwale dąży do tego aby ten cel osiągnąć.

Kiedy dziecko uczy się chodzić, wielokrotnie ląduje na pupie. Czy jednak poddaje się i zaprzestaje dalszych prób? Skąd. Ono wstaje i próbuje dalej, aż do momentu, gdy się nauczy. Na tym polega całe piękno nauki. Może się nie udać raz i drugi, ale za dziesiątym, czy pięćdziesiątym razem się uda i osiągnie sukces. To właśnie jest nauka poprzez popełnianie błędów i ponoszenie porażek. Najlepszy sposób na odniesienie sukcesu.

Kolejny przykład dziecięcej wytrwałości:
Zapewne jako rodzic niejednokrotnie znalazłeś(aś) się w sytuacji, gdy Twoja pociecha przez kilkanaście minut nieustannie Cię o coś prosiła. „Proooszę!”, Błagam!, Jeszcze jedną bajkę” itd., itp. I tak przez dobre piętnaście minut lub dłużej. Dzieci wykazują się w takich sytuacjach niezwykłą wytrwałością. Jest to zupełnym przeciwieństwem ludzi dorosłych, którzy z reguły rezygnują już po pierwszej odmowie.

Zastanówmy się wiec nad pewna kwestią: „Co wobec tego sprawia, że w późniejszym wieku upór i wytrwałość człowieka zanikają?”

Odpowiedź na to pytanie nie jest zupełnie jednoznaczna. Tak naprawdę powodów jest wiele:

Ograniczenia ze strony rodziców.

Kiedy dziecko dorasta, coraz częściej słyszy od swoich rodziców i opiekunów, czyli od osób, które są dla niego wzorem do naśladowania, które stanowią pewien autorytet, że: „jest za małe”, „tego się nie da zrobić”, „to jest za trudne, za ciężkie, zbyt skomplikowane”, „że nie warto się wysilać”, „że nie powinno tego robić”, „że nie wypada” i tak dalej. Wielokrotnie dajemy do zrozumienia dziecku, że nie powinno podejmować kolejnych prób. Z jednej strony ma to na celu ochronę jego zdrowia, gdyż niektóre zajęcia mogłyby przyczynić się do urazów, czy kontuzji. Z drugiej jednak robimy to często dla własnej wygody, gdyż łatwiej jest nam upilnować dziecko, które siedzi spokojnie na dywaniku i się grzecznie bawi niż takie, które biega po całym domu, czy terenie. A jednak przekazując dziecku te ograniczające stwierdzenia, sprawiamy, że staje się on coraz mniej wytrwałym, mniej ciekawym i coraz bardziej „dorosłym”.

Krytyka.

Kolejnym problemem jest krytyka ze strony dorosłych i otoczenia. Mamy wrodzoną tendencję do krytykowania, wszystkiego i wszystkich. Badania przeprowadzone wśród rodziców, wykazały, że na jedną pochwałę, jaką wyrażamy w stosunku do dziecka, przypada aż osiem zdań krytycznych. Dziecko zamiast być chwalone za to co robi dobrze, na niemal każdym kroku dostaje informację zwrotną na temat tego co robi źle. Każąc dziecko za popełnianie błędów, wpajamy mu przekonanie, że błędy są niewskazane. A w jaki sposób ograniczyć ilość błędów? Oczywiście ograniczając ilość prób. Osłabiamy wytrwałość dziecka, poprzez wpajanie mu przekonania, że błędy są złe. A tymczasem, to właśnie ilość porażek determinuje ilość odniesionych sukcesów.

System oświaty.

Kolejnym elementem jest system edukacyjny, który jeszcze pogłębia tę tendencję. Dziecko pełne pasji, chętne do poznawania świata, idzie do szkoły, gdzie każdy jego błąd jest karany obniżeniem oceny. Okres edukacji jest dla dziecka czasem najgorszej „indoktrynacji”, mającej na celu ograniczenie chęci poznawczych i redukcję wytrwałości. Jest to okres, w którym na rodzicach spoczywa wielka odpowiedzialność, aby te wspaniale cechy charakteru w dziecku zachować. A najlepszą metodą nauki jest dawanie dobrego przykładu.

Wyuczony lęk przed porażką

Kolejny element to poniesione przez dziecko porażki. Kiedyś słyszałem następującą opowieść: Dlaczego wielki słoń pracujący w cyrku przywiązany sznurkiem do niewielkiego palika nie ucieka? Przecież ani sznurek, ani palik nie są w stanie utrzymać tak potężnego zwierzęcia. Wystarczyłby jeden gwałtowny ruch, a sznurek, lub kołek niewytrzymały by. Otóż słoń ma wpojone w głowie ograniczenie z dzieciństwa. Ten sam sznurek i ten sam palik stosowano, kiedy był jeszcze mały słoniątkiem. Wtedy zwierze szarpało i próbowało się uwolnić. Było jednak zbyt małe aby dać radę sznurkowi bądź palikowi. Po pewnym czasie doszło do przekonania, że próby uwolnienia się są bezcelowe i zaprzestało ich. W końcu z małego słoniątka wyrósł wielki i silny słoń, a mimo to nie podejmuje on prób oswobodzenia się ze sznurka i palika.

Podobnie dzieje się z ludźmi. Napotykając na porażki, dochodzimy do przekonania, że nie warto dalej próbować. Niedawno czytałem o pewnym doświadczeniu. Polegało ono na tym, że ludzi podzielono na dwie grupy. Każda osoba była zamknięta w pomieszczeniu, w którym puszczano głośną i nieprzyjemna muzykę. Każdy dostał informacje, że na pulpicie przed nim znajduje się przycisk, dzięki któremu może obniżyć poziom nieprzyjemnego hałasu. Jednak w pierwszej grupie przycisk ten działał, a w drugiej nie.

W dalszej części eksperymentu biorący w nim udział uczestnicy zostali przeniesieni do innych pomieszczeń, gdzie ponownie poddawani byli działaniu nieprzyjemnego hałasu. W tym jednak przypadku wszystkie przyciski działały, czyli ich naciśnięcie powodowało obniżenie poziomu hałasu.
I co się wydarzyło? Otóż, większość osób będących w drugiej grupie, nawet nie spróbowało skorzystać ze znajdującego się przed nimi kokpitu.

Z doświadczenia tego wynika, że ludzie podobnie jak i słonie szybko zniechęcają się do podejmowania prób, jeśli napotykają na swojej drodze niepowodzenia. A jeśli jeszcze po poniesionej porażce usłyszymy słowa w stylu „a nie mówiłem, że ci się nie uda?”, tym bardziej przestaje nam się chcieć.

Moja rada jest więc taka. Jako rodzice powinniśmy podejmować znacznie więcej starań, mających na celu utrzymanie w dziecku wytrwałości i chęci poznawczych. Zachęcajmy nasze dzieci do podejmowania kolejnych prób. Zamiast zniechęcać je wypowiedziami „a nie mówiłem…”, starajmy się pomóc dziecku wyciągać pozytywne wnioski z niepowodzeń. Nauczmy dziecko aby zadawało sobie odpowiednie pytania:

• Czego się nauczyłeś dzięki temu?
• Co zrobiłem nie tak?
• Co mogę poprawić, aby następnym razem mi się udało?
• Czego mi brakuje, aby to poprawić?

Odpowiedzi na te i im podobne pytania, dają nam do zrozumienia, że z porażki można wyciągnąć wnioski poprawiające skuteczność naszych późniejszych działań. Niech do takich właśnie wniosków dojdzie dziecko. Niech się nauczy, że porażka nie jest niczym negatywnym, że działa na jego korzyść, że często jest konieczna, aby osiągnąć sukces.

Starajmy się również dbać o to, aby dziecko przetrwało okres edukacji szkolnej i nie przestało chcieć odkrywać tego co nowe, żeby nie straciło wytrwałości. Zachęcajmy dziecko do eksperymentowania, nagradzajmy za sukcesy i pod żadnym pozorem nie karzmy za błędy, czy porażki.

Warto, aby zapoznać dziecko z przykładem ludzi wytrwałych i z ich sukcesami. Doskonałym przykładem może być tu Thomas Edison, który zanim wynalazł żarówkę, wykonał około jedenastu tysięcy nieudanych prototypów, które nie działały, lub działały nie wystarczająco dobrze. Można również przytoczyć słynne zdanie Edisona „to nie były porażki, ja po prostu odkryłem kilka tysięcy sposobów jak nie należy robić żarówki”. Świat byłby znacznie piękniejszy, gdyby każdy człowiek był równie wytrwały co Edison.

My, jako ludzie dorośli również powinniśmy stać się bardziej wytrwali. Nie poddawajmy się zbyt łatwo. Weźmy przykład z małych dzieci i po upadku wstańmy, aby zrobić kolejny krok na przód.

Pozdrawiam

Sławomir Żbikowski